Psychisch ziek land - dankzij het maakbaarheidsgeloof?

Vanochtend las ik op Blendle een verontrustend bericht dat ik wel herken uit mijn werk als docente Nederlands in het MBO en als ACT-coach/therapeut. Omdat het op Blendle is, kon ik er geen screenshots van maken, dus vandaar dat ik 'm maar even voor je heb overgetikt. Kon ik er meteen mijn aanvullingen en commentaar bij leveren. Voor de leesbaarheid heb ik in de blog de stukken uit het artikel vetgedrukt en tussen aanhalingstekens geplaatst.

'Dat kun je haast een epidemie noemen: een kwart van de volwassen Nederlanders heeft psychische problemen. Ze worstelen met depressies, angststoornissen, ADHD, problematisch alcoholgebruik. Dat is een heftig cijfer. Het staat in nieuw onderzoek door het Trimbos Instituut, Het cijfer is flink hoger dan in de vorige editie van het onderzoek, twaalf jaar geleden.'

Wil de student zonder extra zorgbehoefte opstaan?

Mijn reactie hierop: ja, als ik terugkijk op mijn afgelopen twaalf jaar als docente, dan zie ik dat in vergelijking met toen nu ontzettend veel studenten kampen met heftige problematiek.  Over de mensen na hun studententijd kan ik weinig zeggen, omdat ik destijds nog niet werkte als coach/therapeut. Die vergelijking durf ik niet te maken.

Twaalf jaar geleden had ik af en toe een student met serieuze psychische problemen (manisch depressief, schizofreen etc.). Dat waren enkelingen en we schrokken daar heel erg van. Dit jaar heb ik een student met een gegeneraliseerde angststoornis, minstens vier studenten kampen met depressieve problemen, minstens twee met trauma's vanwege seksuele intimidatie, een aantal vluchtelingenkinderen met oorlogstrauma's, een paar buitenlandse studenten zijn hier zonder ouders om hun diploma te halen, een student met aangeboren problematiek omdat zijn moeder drank en/of drugs gebruikte, een student met antisociale problematiek en studenten met enorme stress, omdat ze thuis grote financiële problemen hebben of omdat een ouder depressief is  en/of  middelen misbruikt. Dit zijn allemaal studenten van 16 jaar en ouder, want het is MBO. Dit komt ook naast alle studenten met ASS (autisme) en ADHD/ADD. O ja, en uiteraard hebben we ook nog een handvol studenten met een 'normale aandachtsbehoefte', dus zonder extra zorgbehoefte.

'Tegelijkertijd wekt de uitkomst eigenlijk geen verbazing. De stapel rapporten over de mentale gezondheid in Nederland was in de afgelopen jaren al flink gegroeid. En in elk van die rapporten klonk de waarschuwing: het gaat niet goed.

In een hevig geïndividualiseerde en voortgaand seculariserende samenleving waarin het maakbaarheidsgeloof zeer groot is, willen mensen graag geloven dat het aan henzelf te danken is als het goed gaat.  De duistere keerzijde van die vergissing is dat het dan aan jezelf te wijten is als tegenslag je treft. Dat ongeluk contrasteert hevig met het gepolijste beeld dat doorgaans van sociale media afspat en dat lijkt voor te schrijven hoe een gelukkig leven eruit dient te zien.'

Fake it, till you make it en andere maakbaarheidsonzin

Mijn reactie: ik denk dat het maakbaarheidsgeloof al van voor social media stamt en dat het is overgewaaid uit de VS. Ik weet dat er in mijn jeugd (ik zag in 1968 het licht) op televisie al overheidsspots te zien waren met slogans als: een beetje meid is op haar toekomst voorbereid. Oftewel, je hebt zelf in de hand hoe jouw toekomst eruit komt te zien, want als het niet goed gaat, dan was je niet goed voorbereid. Daarnaast had je MTV, waarop je alleen maar geslaagde en mooie mensen zag. Neemt niet weg dat het maakbaarheidsgeloof alleen maar meer sekteleden heeft gekregen door de komst van social media met slogans als 'fake it, till you make it' als gebod. Als dat geen bodem is voor psychische problematiek?

'Groeiende ongelijkheid in de samenleving, hevige prestatiedruk in het onderwijs, de dreiging van de gevolgen van klimaatverandering, de energiecrisis, de krapte op de woningmarkt, inflatiecijfers en recessievrees, oorlog, een groeiende nadruk op zelfredzaamheid, afnemende sociale cohesie, een virus dat rondwaart: het is niet verwonderlijk dat in zo'n decor de psychische problematiek almaar groeit.'

Zelfdoen en eenzaamheid: de grote valkuilen van onze maatschappij

Mijn reactie: als je als mens het gevoel hebt dat je het allemaal (zie hierboven wat allemaal op mensen afkomt) alleen moet doen (zelfredzaamheid) en als je geen verbinding voelt met de mensen om je heen, dan is het moeilijk om al die andere problemen (die er grotendeels altijd al waren, dat is waar) het hoofd te bieden. Hoe moet je dat dan doen? Waar begin je dan? We zijn in essentie toch sociale wezens en dat is toch een van de belangrijkste factoren van ons 'succes' hier op aarde?

'En het is ook te begrijpen dat het met name jongere generaties zijn die daardoor getroffen worden. De cijfers over jongvolwassenen (18 tot 24 jaar) zijn ronduit schokkend. Bijna 40 procent van hen kampte in de afgelopen twaalf maanden met een psychische aandoening. Minderjarigen vallen buiten het onderzoek van het Trimbos Instituut, maar eerder dit jaar bleek al dat het ook onder die groep slecht gesteld is met de mentale gezondheid.

Daar moet echt iets aan gebeuren. Niet alleen door de toegang tot de GGZ fors te verbeteren. Ook door nog veel meer in te zetten op preventie. Het is goed nieuws dat het kabinet bezig is om een programma op te tuigen dat de Nederlandse mentale gezondheid moet verbeteren.'

De oplossing ligt niet alleen op school

Mijn reactie: veel van mijn studenten staan op wachtlijsten om geholpen te worden of ze willen niet meer geholpen worden, omdat ze telkens een nieuwe hulpverlener krijgen. Ze zijn het zat om steeds weer hun verhaal te doen en een band op te bouwen. Daar valt dus heel veel winst te behalen.

Maar de meeste winst behaal je door preventie. Hoe leren we onze jongeren én onszelf dat het leven niet maakbaar is en dat je dus geen loser bent als je geen Insta-waardig leven leidt? Dat shit gebeurt en dat de oplossing dan niet zit in vechten of vermijden? Is dat een taak die (alweer) uitsluitend op het bordje van het onderwijs wordt gelegd of gaan we meer tools inzetten? Ik durf namelijk te stellen dat het onderwijs deze taak niet alleen aan kan. Daarvoor zijn bijvoorbeeld ook goede rolmodellen, de hulp van de media en social media nodig.  Kortom, pak het multidisciplinair aan!

'Het leven is slechts in zeer beperkte mate maakbaar en wordt vaak getekend door tegenslag en ongeluk. Thuis, op scholen, in vriendschappen, op het werk én in dat programma van het kabinet moet het vooral daarover gaan.'

ACT is ook een levensfilosofie. Misschien wel die van jou?

Mijn reactie: er leiden uiteraard heel veel wegen naar Rome, ACT is daar één van. ACT is in de kern een therapievorm, maar het is ook een levensfilosofie. ACT leert je te accepteren dat shit bij het leven hoort, dat het leven niet maakbaar is en dat je soms 'even stil moet zitten als je geschoren wordt'. Het leert je ook je best te doen om, ondanks alles, jouw leven zo te leven dat het enigszins tegemoet komt aan wat je belangrijk vindt. Enigszins? Ja, want het leven is niet maakbaar!